هوش مصنوعی و دیپلماسی فرهنگی،دو شریک استراتژیک

 

واقعیت انکار نشدنی این است که روندهای فناوری در حال تسخیر تمام ساحت های زندکی بشر هستند چه بخواهیم و چه نخواهیم ! و بیش از هر فرصت دیگر رخدادهای تکان دهنده همچون ChatGpt  می تواند دقت و تفکر را برای آینده مان بیشتر متدکر شود و حقیقت این است که در میان تمام این روندهای پیشرو ، فناوری هوش مصنوعی با امتیازات ویژه ای تر در حال انقلاب در عرصه های گذشته تکنولوژی  که در جایی  بیل گیتس ، هم‌بنیان‌گذار مایکروسافت اخیراً ،اظهار کرده است که هوش مصنوعی به‌واقع یک فناوری انقلابی است و نقشی شبیه به اینترنت در حوالی سال 2000 را دارد، اما web3 و متاورس به آن اندازه که گفته می‌شود، فناوری‌های انقلابی و بزرگی نیستند.لذا برای مدیریت کارکردهای این فناوری که به زودی تمامی ارکان زندگی بشر را همچون اینترنت تحت تاثیر  خود قرار خواهد داد بیشتر و بیشتر مطالعه و تحقیق انجام داد.از سوی دیگر این مطالعات به مراتب در حوزه هایی همچون روابط بین الملل و دیپلماسی فرهنگی و پیامدهای آن بر معادلات قدرت نرم ، امنیت ، ثبات و حاکمیت تمدن نوین اسلامی که کمتر بدان پرداخته شده است تمرکز بیشتری داشته باشد.موضوعی که به مثاله شمشیری دولبه می تواند پیشران برای تحولات آینده تحولات جهانی باشد.همچنین مدل های قدیمی و مرسوم دیپلماسی فرهنگی عمدتا مبتنی بر عوامل طبیعی و انسانی و روابط میان این دو عامل بوده است. این در حالی است که دیپلماسی فرهنگی مبتنی بر هوش مصنوعی هنجارهای بین المللی با محوریت ارتباطات هوشمند انسان- ماشین (hmc)و ماشین  و ماشین در حال شکل گیری است حتی به نحوی که با بروز و ظهور پررنگ تر ربات های چت هوش مصنوعی نسل جدید همچون  ChatGPT نهادهای آموزشی و سیاستگذاری اقدام به اصلاح در رویه های خود کرده اند. این حرکت ها بخشی از یک دست و پنجه نرم با یکی از موج های فناوری هوش مصنوعی.  به نامChatGPT است   که در ماه نوامبر توسط آزمایشگاه هوش مصنوعی OpenAI منتشر شده است.

برای مثال می توان به زودی انتظار داشت دیپلمات ها با بهره از ظرفیت های این فناوری در مواجه با اطلاعات معاهدات و حضور در مذاکرات برای تشخیص صحت و یا دروغ بودن گفتار و یا حتی حس طرف مقابل به راحتی استفاده نمایند.

به معنای دیگر هدف دیپلماسی فرهنگی که تقویت درک متقابل افکار عمومی ملت ها برای درک آشکار از باطن فرهنک آن ملت می باشد با کمک ابزارهای مکمل هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی به میزان نفودپذیری آن به مراتب سرعت و دقت و قدرت می دهد. و بدون تردید  این تحول انقلابی توانایی به ثمر رساندن اهداف از طریق ایجاد جاذبه به جای ایجاد اجبار یا پرداخت هزینه را به مراتب کاهش میدهد.

وقوع هریک از این رخدادهای فناورانه در مسیر تحول هوشمند دیپلماسی فرهنگی به قدری عظیم است که پیامدهای شگرفی بر ساختارهای کنونی امنیت ملی و دیپلماسی و سیاست خارجی همچون جنگ و صلح و معادلات قدرت نرم خواهد گذاشت.

دارایی هوش مصنوعی برای نجات دیپلماسی فرهنگی

اما به راستی هوش مصنوعی چیست که این چنین بر سر تصاحب آن رقابت های جدی میان دولت ها آغاز شده است و حوزه دیپلماسی فرهنگی چگونه می تواند از آن بهره برد؟ تعاریف متعددی برای بیان مفهوم و چیستی هوش مصنوعی وجود دارد. دلیل این امر از یک‌سو دشواری ارائه یک تعریف اختصاصی از «هوشمندی» و از سوی دیگر آن است که عامه مردم، به اغلب فناوری‌های کامپیوتری از ساده‌ترین چیزها گرفته تا موارد بسیار پیچیده هوش مصنوعی می‌گویند.در جایی هوش مصنوعی توانایی ماشین ها در انجام وظایفی که عمدتا احتیاج به فهم انسانی دارد و در جای دیگر از هوش مصنوعی  برای «ساخت معنا از داده» استقاده ‌شده، این مفهوم به‌خوبی بیانگر این است که امروزه چگونه از هوش مصنوعی در دیپلماسی فرهنگی و قدرت نرم استفاده کرد. با این حال هوش مصنوعی در اکثر موارد به عنوان هوش غیر انسانی تعریف می شود،که با توانایی تقلید مهارت های ذهنی انسان، همچون شناسایی الگو ، درک زبان طبیعی ، یادگیری تطبیقی از تجربیات ، تدوین استراتژی و یا استدلال سنجیده می شود.

هوش مصنوعی علمی بین رشته ای است که ریشه های آن در علمی مانند روان شناسی، ریاضیات،عصب شناسی، فلسفه،احتمالات  و بهینه سازی و .... وجود دارد. برای مثال در 30 نوامبر 2022 با دسترسی عمومی به سرویس ChatGPT رخداد شگرفی در همکاری انسان و ماشین در تقویت پتانسیل تولید متن و نویسندگی  با استفاده از الگوریتم های یادگیری عمیق و تجزیه و تحلیل حجم عظیمی از داده‌های اینترنت برای «درک» تفاوت‌های ظریف زبان طبیعی که پیش از این تنها توسط انسان  قابلیت تولید داشت  را رقم زد. در حال حاضر به کمک هوش مصنوعی و ربات چت ChatGPT حتی برای تصمیم گیری با اشراف به تمام زوایای مسیله که حتی نمی توانیم مطلع باشیم و یا مطمین باشیم می توانیم   تولید فکر و محتوا داشته باشیم. حال باید بدنبال پاسخ این پرسش باشیم که چگونه می‌توانیم از این فناوری هیجان‌انگیز استفاده  صلح آمیز و در مسیر تعالی فرهنگ و تمدنی نوین کنیم و درعین‌حال نرده‌هایی را نیز در جای‌جای پرتگاه‌های ذهن خود قرار دهیم تا آینده‌ای ویران‌شهر نسازیم .

هوش مصنوعی اهرمی برای تماس فرهنگی موثر

تلاشهایی که تحت عنوان دیپلماسی فرهنگی انجام می‌‌شود در نهایت منجر به تماس فرهنگی میان دو فرهنگ مبدا و مقصد می‌‌شود. تماس‌ فرهنگی‌ میتواند مهم‌ترین‌عامل‌ تغییر محیط‌ پیرامونی‌ یک‌ فرهنگ‌ باشد و بیان‌ رابطه‌ میان‌ نتایج‌ این‌ تماسهای‌ فرهنگی‌ بامتغیرهای‌ درون‌ نظام‌ اجتماعی‌ به‌ خصوص‌ دین‌، دولت‌ و رسانه‌ها موضوع‌ محوری‌ در بررسی‌جامعه‌شناسی‌ تحولات‌ فرهنگی‌ یک کشور‌ است‌.حال هوش مصنوعی با قدت یادگیری عمیق می تواند فاصله ها را کمتر کرده و قدرت تاثیر را به مراتب با ایجاد تماس ملموس تر از فرهنگ افزایش دهد. و در واقع‌ تحولات‌ فرهنگی‌ درون‌ زا و برون‌ گرا در یک ‌منظومه‌ واحد ولی‌ چند جانبه‌ هوشمندانه در مسیر مواجهه فعال مخاطبین قرار میگیرد. در واقع‌ تحولات‌ فرهنگی‌ درون‌ زا و برون‌ زا باید در یک ‌منظومه‌ واحد ولی‌ چند جانبه‌ مورد بررسی‌ قرار ‌گیرد.

هوش مصنوعی و دیپلمات های فرهنگی دو شریک استراتژیک

هر ساله هزاران مجموعه شرکت و نهاد در سراسر دنیا بیش از 10 میلیارد دلار برای تقویت و توسعه ی قابلیت های هوش مصنوعی هزینه می کنند. اما طبق تحقیقات مرکز مطالعاتی بوستون تنها حدود 10 درصد از این شرکت‌ها تأثیر معناداری از سرمایه‌گذاری‌های خود دریافت می‌کنند. این 10 درصد موفقیت یک راز پنهان دارد و راز آنها در مورد الگوریتم های فانتزی یا فناوری پیچیده فنی نیست. بلکه چیزی بسیار اساسی تر است.  آنهایی که موفق می شوند کارکنان و هوش مصنوعی خود را به همکاری با یکدیگر وا می دارند، نه علیه یکدیگر، نه به جای یکدیگر در یک رابطه سودمند متقابل. 

اما متأسفانه، وقتی عموم مردم به هوش مصنوعی فکر می کنند، به جایگاهی از هوش مصنوعی فکر میکنند که میخواهد تا جایگزین انسان شود یا از هوش انسان سبقت بگیرد و انسان و کارکردهای آن را غیر ضروری کند. اما فرصت بزرگ جایی است که همکاری میان انسان و هوش مصنوعی تعریف میشود و هرکدام نقشی را که دیگری نمیتواند اجرا میکند.برای مثال بازی شطرنج را در نظر بگیرید. احتمالاً می دانید که هوش مصنوعی امروز می تواند هر استاد بزرگ شطرنج انسانی را شکست دهد. اما آیا می دانید که ترکیب انسان شطرنج باز و هوش مصنوعی می تواند نه تنها هر انسانی، بلکه هر ماشینی را شکست دهد؟!این ترکیب بسیار قدرتمندترو یک ترکیب کامل از هوش مصنوعی برای بهترین کاری که انجام می‌دهد، یعنی رسیدگی به حجم عظیمی از داده‌ها و حل مشکلات پیچیده. واز  انسان برای استفاده از خلاقیت، قضاوت، همدلی، اخلاق و توانایی برای سازش کاری که ماشین نمی تواند انجام دهد است. 

حقیقت غیر قابل انکار این است که روش‌های هوش مصنوعی نمی‌توانند به تنهایی نتایج معنی‌داری را بدون در جریان نگه داشتن انسان‌ها ایجاد کنند . در جایی که تجزیه و تحلیل و پروژه مبتنی بر هوش مصنوعی بدون مشارکت انسان انجام می‌شود،خروجی‌های ضعیف تری تولید میکند. برای مثال بسیاری از روش‌های موجود، مانند تجزیه و تحلیل رفتارهای کاربران، توسط شرکت‌هایب برای کسب درآمد تبلیغاتی از داده‌های استخراج‌شده از رسانه‌های اجتماعی به مشارکت فعال کاربران نیاز ندارند، آنها داده‌هایی را جمع‌آوری نمی‌کنند که عمداً توسط کاربران برای اطلاع‌رسانی یک فرآیند ارائه ‌شود،بلکه داده‌هایی را که در جریان تعاملات آنلاین روزانه  کاربران  تولید می‌ شود را، جمع‌آوری می‌کنند. و در این میان نتایج به جهت محدودیت‌ها نمایان می‌شود، به‌عنوان مثال، وقتی با تبلیغات آنلاین هدفمندی مواجه می‌شوند که محصولاتی را تبلیغ می‌کنند بگونه ای است که  کاملاً با آنچه ما می‌خواهیم یا نیاز نداریم، تبلیغ شده است و این انحراف آشکار می شود.

و به زودی نمی توان در تصمیمات حیاتی و کلیدی دیپلماسی انتظار خروجی های دقیق و بی نقص از فناوری هوش مصنوعی برای تصمیم گیری داشته باشیم البته بدون مشارکت دیپلمات ها ! و تصورمان این باشد که بر اساس تجزیه و تحلیل ترجیحات کاربران جمع آوری شده از طریق تجزیه و تحلیل پست ها یا توییت ها و یا مطالب جستجو شده می توان بعنوان ملاک قطعی تصمیم گیری بهره برد.

با این حال، چالش های بیشتری  هم در تطبیق ابزارهای تحلیلی هوش مصنوعی با الزامات دیپلماسی فرهنگی وجود دارد. به عنوان مثال، یادگیری ماشینی در تلاش است تا اطلاعات متنی پیچیده‌تر از نظر معنایی، مانند نظرات و استدلال‌ها را معنا کند. ابزارها و روش‌های موجود در تشخیص الگوها در قالب‌ داده نسبتاً ساده، قوی هستند، اما اغلب نمی‌توانند پیچیدگی فرآیندهای دیپلماسی و فرهنگی ملت ها را به‌اندازه کافی نشان دهند. آنها همچنین اغلب نتایجی با قابلیت اطمینان نسبتاً پایین تولید می کنند.همچنین می‌دانیم که الگوریتم های توسعه‌یافته از طریق یادگیری ماشینی ممکن است گروه‌های جمعیتی خاصی را در تجزیه و تحلیل، کم وبیش نمایش دهد و حتی تبعیض قائل شود. مثلا، صدا به طور بالقوه در زبان‌های مختلف بیان می‌شود، اما مدل‌های موجود فرآیند زبان طبیعی (NLP) فقط در چند زبان به خوبی کار می‌کنند  بنابراین بخش‌هایی از جمعیت که فقط می‌توانند در زبان‌های محلی شرکت کنند کمتر قابل مشاهده است. و این در موضوع سیاست گذاری های دیپلماسی فرهنگی میتواند منجر به انحراف شود.

در نهایت، استفاده از داده ها برای تصمیمات و برنامه های دیپلماسی فرهنگی ، از جمله داده های تولید شده به کمک هوش مصنوعی، به خطر جهت دار شدن داده ها، به ویژه در زمینه هایی که با فاجعه یا حادثه مشخص می شود، مواجه می گردد.این بدان معناست که باید به راه‌هایی ترکیبی و هیبریدی روی آورد که از طریق آن خروجی‌های هوش مصنوعی می‌توانند توسط دیپلمات ها و رایزن های فرهنگی تولید و استفاده شوند، به گونه‌ای که بتوان از آنها به شیوه‌ای سازنده استفاده کرد.

و در حقیقت تأثیرات فناوری هوش مصنوعی بر پویایی دیپلماسی فرهنگی به صورت کد، برای آن توسعه داده نشده است و در واقع هوش مصنوعی در پیشبرد دیپلماسی فرهنگی با ملاحظات، برنامه ها و اهداف خاصی که برای آنها مورد استفاده قرار می گیرند، بایستی تکامل یابد. در نتیجه، راه‌هایی برای متناسب کردن فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی با رویکردها و تعهدات هنجاری رایزن ها فرهنگی که قصد استفاده از آن‌ها را دارند، وجود دارد. در واقعیت دو راهبرد وجود دارد که جامعه دیپلماسی فرهنگی باید در مورد مشارکت بیشتر استفاده از فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی متمرکز شود:

• سرمایه گذاری روی طراحی هوش مصنوعی فراگیر با هدف تجزیه و تحلیل داده های فراگیر
• و دومین راهبرد سرمایه گذاری در بازاندیشی عوامل انسانی و آموزش مهارت های جدید همکاری با هوش مصنوعی

با ترکیب و پیشبرد تومان این دو راهبرد نه تنها هوش مصنوعی جایگزین عوامل دیپلماسی فرهنگی نمی‌شود، بلکه ماشین‌ها و انسان‌ها با هم کار می‌کنند و از یکدیگر یاد می‌گیرند. و هنگامی که این اتفاق می افتد، نرخ  یادگیری افزایش می یابد، که به نوبه خود باعث می شود نهاد متولی بسیار چابک تر، انعطاف پذیرتر عمل کرده و آماده سازگاری و مقابله با هر چالشی در عرصه دیپلماسی باشد.

از همین فرصت از تمام اندیشمندان عرصه علوم انسانی بویژه فرهنگ و ارتباطات درخواست دارم در کاوش هیجان‌انگیز  تلاقی هوش مصنوعی و فرهنگ و ارتباطات و در جریان فهم و صورتبندی منافع ملی این روند فناورانه  بیشتر از پیش همت نمایند.

 

 حمید صدیق میرزای - پژوهشگر فناوری های نوین